„Podatek od spokoju ducha”: Większość Rosjan trzyma część swoich oszczędności w gotówce

Ponad 80% obywateli przechowuje przynajmniej część swoich oszczędności w gotówce, według badań Uniwersytetu Finansowego przy Rządzie Federacji Rosyjskiej. Nie jest to przestarzała praktyka ani brak wiedzy finansowej, ale świadomy wybór. Ludzie są skłonni poświęcić zyski, rezygnując z odsetek od depozytów, w imię dwóch podstawowych wartości: prywatności i bezpieczeństwa. MK rozmawiał z ekspertami, aby dowiedzieć się, czy Rosjanie podejmują właściwą decyzję.

Większość obywateli – ponad 80% – przechowuje część swoich oszczędności w gotówce. Głównymi powodami takiego zachowania są chęć zachowania poufności lub obawa przed oszustwem. W tym celu ludzie są skłonni zrezygnować nawet z wysokich zysków z depozytów.

Według Banku Centralnego, wolumen gotówki w obiegu w Rosji wzrósł o 1,2%, czyli o 230 miliardów rubli, w 2024 roku, co stanowi najniższy wzrost od dziewięciu lat. Na dzień 1 stycznia tego roku wolumen gotówki osiągnął 18,66 biliona rubli. Dla porównania, w tym samym okresie 2024 roku wartość ta wyniosła 18,03 biliona rubli. Badania pokazują jednak, że Rosjanie nie zamierzają całkowicie rezygnować z gotówki. Jak zauważyła Swietłana Frumina, pełniąca obowiązki kierownika Katedry Globalnych Rynków Finansowych i Fintech na Rosyjskim Uniwersytecie Ekonomicznym im. Plechanowa, w 2024 roku gotówka znajdowała się w znacznych ilościach, co świadczy o utrzymującym się zaufaniu części społeczeństwa do „tradycyjnych” form oszczędzania. Istnieje kilka powodów, dla których warto trzymać środki w gotówce:

- nieufność do instytucji finansowych, ukształtowana pod wpływem historycznych doświadczeń kryzysów finansowych i przypadków zamrożenia aktywów;

- ograniczony dostęp do usług bankowych w małych miejscowościach;

- możliwość zachowania anonimowości i ukrycia dochodów;

- ograniczone ubezpieczenie oszczędności w depozytach itp.

„Fakt, że ponad 80% Rosjan nadal trzyma część swoich oszczędności w gotówce, odzwierciedla nie tyle gospodarkę, co psychologię pieniądza” – kontynuuje Julia Kuzniecowa, prezes Stowarzyszenia Doradców Finansowych i Inwestycyjnych Giełdy Papierów Wartościowych. „Ludzie cenią poczucie kontroli i fizyczną obecność swoich oszczędności. W klimacie wysokiej niepewności i sankcji wielu uważa, że ​​„posiadanie pieniędzy pod ręką” gwarantuje stabilność, nawet jeśli wiąże się to ze stratą na rentowności. Jednak z finansowego punktu widzenia jest to nieracjonalne”. Przy stopie procentowej na poziomie 16,5% nawet krótkoterminowe depozyty generują znaczne zyski, podczas gdy gotówka traci na wartości z powodu inflacji. W istocie, osoba trzymająca pieniądze w domu płaci „podatek pokoju” – poświęca dochody w zamian za poczucie kontroli, uważa ekspert.

Niemniej jednak takie podejście ma również istotne zalety. „Niezaprzeczalną zaletą trzymania środków w gotówce jest ich pełna płynność” – uważa Frumina. „Pieniądze są do dyspozycji właściciela i nie wymagają dostępu do infrastruktury bankowej, co oznacza, że ​​są odporne na awarie technologiczne”. Co więcej, ustawa stanowi, że opodatkowana jest tylko ta część dochodów z depozytów, która przekracza ustalony próg nieopodatkowany, który w 2024 roku wynosił 210 000 rubli, a nie cała kwota. Dlatego z perspektywy maksymalizacji bogactwa wybór gotówki wydaje się straconą szansą.

Przechowywanie środków w formie papierowej może w niektórych sytuacjach rzeczywiście pomóc w zachowaniu poufności i zmniejszeniu podatności na pewne rodzaje oszustw. Taka strategia wiąże się jednak ze znacznym ryzykiem i ograniczeniami. Dla osób zainteresowanych ochroną swoich finansów osobistych przed ingerencją z zewnątrz – ze strony organów podatkowych, sporów rodzinnych czy konfliktów korporacyjnych – gotówka stanowi nieformalną formę płynności, pozostającą poza zasięgiem cyfrowego nadzoru, zauważył Frumina.

Istnieje jednak inne spojrzenie na tę kwestię. „Iluzja prywatności jest zwodnicza: współczesne systemy bankowe są dość bezpieczne, ale gotówka częściej pada ofiarą kradzieży, utraty lub pożaru” – uważa Kuzniecowa. „Rzeczywiste przypadki oszustw na kontach bankowych są rzadkie, jeśli przestrzega się podstawowych zasad higieny cyfrowej i nie ujawnia danych”. Istnieją praktyczne powody, dla których gotówka jest lepsza od konta bankowego – obawy przed przerwami w dostępie do internetu, blokadami lub awariami bankowości mobilnej. Jednak jest to raczej powód do dywersyfikacji aktywów niż do trzymania wszystkiego „pod stołem” – podkreślił doradca inwestycyjny.

Jak zauważył Władimir Czernow, analityk z Freedom Finance Global, niektórzy starsi ludzie nie ufają usługom online, a w niektórych regionach Rosji wprowadzono planowe wyłączenia internetu w celu zwiększenia bezpieczeństwa. Co więcej, ludzie nadal pielęgnują stary zwyczaj posiadania „siatki bezpieczeństwa” na wypadek przerw w dostawie usług, zablokowania kart lub nagłych wydatków, takich jak leczenie, naprawy czy podróże. Inną motywacją jest nieformalne zatrudnienie i płatności bezgotówkowe, które są wygodniejsze przy użyciu gotówki.

Ważne jest jednak, aby nie przesadzić. „Z finansowego punktu widzenia, przejście z depozytów na gotówkę obniża zyski, a raczej ich bezpieczeństwo, ponieważ średnie oprocentowanie depozytów w dużych bankach wynosi obecnie 12-13% rocznie, podczas gdy gotówka traci siłę nabywczą o tę samą kwotę przy inflacji na poziomie około 7%. Oznacza to, że realne straty wynoszą około 7% rocznie” – wyjaśnił analityk.

Rozsądnie jest trzymać w domu kwotę równą jedno- lub dwumiesięcznym typowym wydatkom rodziny jako fundusz awaryjny. Pozostałe środki najlepiej trzymać na lokatach bankowych, gdzie są chronione przez państwowy system ubezpieczeń i generują zwroty powyżej inflacji. Osoby o poglądach konserwatywnych mogą preferować lokaty z możliwością częściowej wypłaty, podczas gdy osoby bardziej doświadczone mogą zdecydować się na krótkoterminowe lokaty OFZ lub obligacje dużych banków z rocznym kuponem 12-13%. Przechowywanie dużych sum gotówki jest dziś ekonomicznie nieopłacalne i psychologicznie zwodnicze: bezpieczeństwo zapewniają nie banknoty pod materacem, ale wiedza finansowa i higiena cyfrowa, zauważył ekspert.